Öyküsü nerede başlar nerede biter kimse bilmez, bilemez. Bilinen bir alacalığın, bir allığın olduğudur. Bilinen yüzyılların öyküsünün taş duvarlarda, toprakta ve denizde gizlendiği. Neydi Egenin incisi Alaçatıyı bu kadar meşhur kılan?
Kimi zaman yarışların yenilmez bir Alaca atı olmuş öykülerde. Alaca at uzun yelesiyle rüzgârla yarışırmış. Alaca at hep denize karşı saha kalkarmış. Ve bir gün Alaca at şahlandığı denizin sonsuzluğuna koşmuş.
Kimi zaman al yanaklı kara gözlü, uzun saçlı Alaca kızın aşkı olmuş öyküler. Alaca kız bağlarda üzüm toplar şarkılar söylermiş aşkına, onun hüzünlü sesini dinleyenleri üzer gözyaşı döktürürmüş. Aşkını denizde beklemeye başlamış Alaca kız, kimse bir daha ne Alaca kızı ne de aşkını görmüş. Anlatılan ayın parlak olduğu günler de Alaca kız ile aşkı denizden çıkar dans ederlermiş. Ve öyküler alaca şehirde hep anlatılmış. Ilık rüzgârlı akşamlarda Alaca at ve Alaca kız bu öykülerle anımsanmış. Bu öyküler rüzgâra ve denize karışmış. Bu öyküler anlatılır Alaçatı’nın yeni konuklarına. Bu öyküleri dinler konuklar rüzgârdan ve denizden…
Alaçatı, İzmire 70km Çeşmeye 10km mesafede şirin bir kasaba. Egenin gözde tatil beldesi. Tarihi taş evleri, onlarının zeminine saklanmış restoranların, ünlü marka dükkanların ve taş otelleri ile kusursuz bir ev sahipliği yapmaktadır gelen ziyaretçilerine.
Kemalpaşa caddesi Alaçatının yaz kış en hareketli caddesidir. Burada işletmelerinin çoğunun Alaçatı yerlisi tarafından işletmesi sokağa samimi bir ortam katmaktadır. Turşucu Erol amca, Midyeci Sevil, mısırcı, sakızcı, bademci derken kendinizi bir anda Alaçatı kahvesinin önünde buluveriyorsunuz. 70 lik delikanlıların oturduğu bu kahve görülmeye değer.
Zaman durur gibi oluyor Alaçatıda.. Taş duvarlardan yansıyan renkli ışıklarıyla aydınlanan çarşısının yanı sıra yılın dört mevsimi rüzgarına aşık eden sörf merkezi ile Türkiyenin dört bir yanında konuşulur olmuş artık Alaçatı.
Önünüze iki zorlu seçenek çıkar Alaçatı’da. Ya masmavi sularda koşturan rengârenk Windssurf’lerin oyununa katılacaksınız ya da yorgun yel değirmenlerinin gölgesinde, Anadolu kültürünün yaşandığı renkli sokaklara dalacaksınız. Olasılıkla da kararı sizin yerinize, tepenizde yükselen güneş verecek kendinizi bir anda, küçük yat limanına ve Alaçatı koyuna ulaşan yolda bulabilirsiniz. Alaçatı’daki bütün dar sokaklardan, öteden beri görülen tek şey Alaçatı’nın girişindeki Yeldeğirmenleridir. Rüzgârın eskisi ve yenisi…
İzmir- Çeşme otobanında hızla ilerlerken birden gözünüze Yeldeğirmenleri takılır. Bu değirmenlerin en önemli özelliği un öğütmektir. Ardından taş binaları, çıplak tahta kollarıyla eski ve yorgun değirmenlerin sizi bir rüzgâr ülkesine çağırdığını fark edersiniz. Bütün bunlara bir de denizin tuzlu ve serin kokusunun eklendiğini duyarsanız; Alaçatı’ya geldiniz demektir.
Tarihi çok eskilere dayanmamaktadır Alaçatının. Yakın tarihimizde 16 yy da Anadolu’nun dış ticaret kapısı Çeşme yöresiydi. Özellikle Cenevizli tüccarlar Çeşme’nin karşısındaki Sakız adasına yerleşmişlerdi. Sakız Adası 1556 ‘da Osmanlı’ların eline geçince Çeşme ticari üstünlüğünü; o döneme kadar yalnızca Batı Anadolu ürünlerinin satıldığı, küçük bir ticaret merkezi olan İzmir’e kaptırdı. Anadolu’nun başlıca ipek üretim merkezi olan Bursa yöresinin ipekleri eskiden Çeşme yoluyla Sakız adasına gönderilirken tüm ticaret merkezi İzmir oldu. 1850’li yıllarda güneyi bataklık olan Alaçatı; zamanın Sadrazamının Bataklığı kurutun! buyruğuyla Alaçatı’nın güneyindeki tabii limana ulaşan bir kanal açılır. Ovalardan büyük hendeklerle drenaj sağlanarak bataklık kurutulur. Açılan kanal daha sonraları gemilerin yanaştığı bir liman olur. Bu çalışma için adalardan imar işinde çalışmak üzere Rum işçiler getirtir. Gelen Rum işçiler Alaçatı limanının 1000 m kuzeyinde yeni Alaçatı’yı inşa ederek yerleşirler. İşleyebilecekleri tarlaları olmadığı için, büyük toprak sahibi Türkler tarlalarını tesis edip işletmek ve bir süre sonra devretmek koşuluyla Rumlara verirler. Bir anlamda bu, yap-işlet-devret modelidir. İşletme sahibi Rumlar Alaçatı’da bağcılığı geliştirirler.
Günümüzden yüzyıl önce Alaçatı’dan şarap dış ülkelere ihraç edilirmiş. Alaçatı şarabı dünyanın kaliteli şarapları arasında yerini almış. Bu yüzden Alaçatı kiliselerinin en önemli süsleme figürleri üzüm salkımlarıdır
Damla sakızı ağaçları dünyada ender bulunan bir bitkidir. Ve bu ağaçlar Türkiye’de yalnız Alaçatı Belediyesi’nin korumasında ve 300’ün üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca Damla sakızından çok yönlü yararlanılmaktadır. Bu ağaçlardan lezzetli aromasıyla sakız reçeli ve eşsiz sakız rakısı yapılır. Eski Yunan doktorları, sakızdan kuduza, yılan sokmalarına, mide rahatsızlıklarına, bağırsak ve akciğer hastalıklarına karşı çeşitli ilaçlar yaparlardı. X. yüzyıldan sonra, sakızın ünü, Sakız Adasını aşarak yayılmış ve dünyada meşhur olmuştur. Alaçatı’da sakızlı dondurma yiyerek serinlemenin keyfine ise doyum olmaz. Alaçatı’da özel sakız yetiştirilen bahçeleri gezebilir, bu özgün yöre lezzetini dilediğinizce yaşayabilirsiniz.
Rotamızı Alaçatıdan bu beldeye bağlı Ildırı köyüne çeviriyoruz. Yaklaşık 10km lik bir yol alıyoruz. Ildırı köyü, tarihte Ionya adı ile adlandırılan, Batı Anadolu’nun orta kıyı bölgesinde önemli sahil yerleşmelerinden birisi olan Erythrai antik kentin kalıntıları üzerinde yer almaktadır. Köyde antik kent kalıntılarını bulmaya çalışıyoruz. Kime sorsak te orada, te orada diyor fakat orasını bir türlü bulamıyorduk. Tabelada koymadıkları için bulmak baya zor oldu. Dağa doğru çıkarken evlerin arasından geçerek ulaşabiliyorsunuz antik kente. Erythrainin manzarası gerçekten güzel ve görülmeye değer. Zaten burası içinde tarihte anlatılanlar hakkını veriyor.
Erythrai Ionia’da Yunan şehridir. Truva savaşından sonra (MÖ. XI. yy.) Giritlilerle Pamphylia’lar tarafından kurulduğu bilinir. Kentin en önemli bölümü olan Akropol hakim bir tepe üzerinde yer almakta tiyatro ise harap bir haldedir. Tepe üzerinde yıkılmış bir kilise vardır. Bu tepeden günün her hangi bir saatinde bile uyumsuz manzaraları seyredebilmek mümkündür. Erythrai’nin doğası efsaneler yaratmıştır. Erythrai, Sbylla’nin doğduğu kent olarak tanınmaktadır. Ve tanrı Sbylla’ya ilham ve kehanet gücünü bağışlamıştır. Efsaneye göre Sbylla her birisi 110 yıl tutan dokuz insan ömrü yaşamış.
Alacakaranlığın getirmiş olduğu kırmızılık bizi Çeşme yarımadası yollarına çıkartıyor. Rotamız Çeşme….
Farklı rotalarda buluşmak üzere… Hepiniz sevgiyle kalın.
Melih ERİŞ
