Bugüne kadar tüm yasal önlemler, kampanyalar, bağış çağrılarına rağmen tıp eğitiminde ihtiyaç duyulan kadavralar elde edilemedi. Ülkedeki tüm tıp fakülteleri kadavra sıkıntısı yaşıyor. Sorunu aşmak için çözüm yolları arıyor. Hacettepe Tıp Fakültesi sorunu ithal ile şimdilik aşmaya başardı.
Hacettepe Tıp Fakültesi sorunu aşmak için Anotomi Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Deniz Demiryürek’in başında bulunduğu Taze Kadavra Kullanımının Nitelikli Tıp Eğitimi’ne Katkısının Araştırılması Projesi yaptı. Proje kapsamında Novus Sağlık Hizmetleri Şirketi’nden de kendileri için kadavra ithal etmesini istedi. Şirket 6 kadavrayı ABD’den ithal etti. Prof. Dr. Demiryürek, “Sözkonusu ithalat, geçici de olsa aksayan kadavra eğitimlerinde büyük yarar sağlayacak. 2013 yılı verilerine göre ülkemizde 10’u vakıf, 54’ü devlet üniversitesi olmak üzere 64 tıp fakültesi bulunuyor. Sayıları binleri bulan doktor ve sağlık bilimci adayının yetişmesi için en kısa vadeli çözüm kadavra ithalatı. Ancak burada dikkat edilmesi gereken çok önemli bir konu var. Kadavralar, AİDS, hepatit, tüberküloz, deli dana gibi hastalıklar yönünden risk taşımamalı. Bu konuda da önlemler, hücresel düzeyde araştırmalar ve denetimlerle alınabilir. İthalat ile ilgili kararlar bakanlık denetiminde akademisyenler ve ilgili kişilerce oluşturulmuş komisyonlarda alınmalı” diyor.
Prof. Dr. Demiryürek’in verdiği bilgiye göre, ithalata kadar son 5 yıl içinde bölümlerine sadece iki kadavra bulabildiklerini belirterek, “Halen 8-10 yıllık kadavralarla eğitim veriyoruz. Tıp Fakülteleri ve sağlık bilimlerinin diğer fakültelerindeki lisans ve uzmanlık eğitimlerinde kadavraların kullanımından vazgeçilemez. Kadavralar bir doktor adayının ilk hastası” diyor.
Cumhuriyet Savcıları Vermiyor
Kadavra temini artırmak için ithalatın dışında iki yol daha izlenebileceğini belirten Prof. Dr. Demiryürek, aslında birinci ve en kolay çözüm yönteminin Adalet Bakanlığı ile daha önce yapılmış olan protokolün işler hale getirilip, sahipsiz cenazelerin tıp fakültelerine verilmesi olduğunu söylüyor. Prof. Dr. Demiryürek, “Adalet Bakanlığı’nın genelgelerine rağmen bu konuda Cumhuriyet savcıları çekinceli davranmakta ve cenazenin adli soruşturmasının tamamlanmasını takiben üniversiteye verilmesi yerine, defni yönünde görüş belirtiyor” diyor. Prof. Dr. Demiryürek kadavra bağışının arttırılmasının da bir yöntem olduğunu söylüyor. “Dini açıdan sakınca olmadığı Diyanet İşleri Başkanlığı’nca defalarca açıklanmasına rağmen Türkiye’deki kadavra bağışı hala çok yetersiz seviyede” diyor.
ABD’den İthal Ediliyor
Novus Sağlık Hizmetleri Hacettepe Tıp Fakültesi için kadavra teminini ABD’den ScienceCare’den yaptı. Firma yetkililerinin verdiği bilgiye göre, ABD’de kadavralar bağışçılardan temin ediliyor. Serolojik testlerle HIV, hepatit vb. bulaşıcı hastalıklara bakılıyor. Şirket bugüne kadar kol, omuz, ayak, gövde ve üst ekstremiteler, pelvis ve alt ekstremiteler, baş ithal etti. Firma yetkilileri, kadavra ithaliyle ilgili yasal düzenlemelerin henüz yapılmadığını belirterek, “Nasıl düzenleneceği ile ilgili belirsizlik devam ediyor” diyor.
Ortopedi ve travmatoloji uzmanı Dr. Tolgay Şatana da kadavra ithali yapanlardan. Cerrahi kurslar düzenleyen Dr. Şatana da kadavra ihtiyacını yine ABD’den Life Legacy Vakfı’ndan ithal ederek aştı. Vakfın tıp araştırmalarında kulanılmak üzere doku temin ettiğini ve bağış kabul eden gönüllü bir kuruluş olduğunu belirten Dr. Şatana, “Biz de tıbbi elektronik bilişim üzerine çalışan bir firmayız. Araştırmaları destekliyoruz ve eğitim faaliyetlerimiz var” diyor. Şimdiye dek en çok baş talebi(siparişi) aldıklarını, tam vücut ve eklem parçaları içeren siparişlerin işlemlerinin sürdüğünü belirten Dr. Şatana, “Tüm vücut parçalarını ithal etmek için hazırız. Siparişe göre planlayabilirz. Amacımız olabildiğince tam vücut getirip anatomi bilim dallarına kazandırmak” diyor.
Uçakla İki Günde Geliyor
Dr. Şatana’nın verdiği bilgiye göre, kadavra bağışı olan kuruluşlar bulaşıcı hastalık, kanser, radyasyon, kimyasal ya da toksik maddelere bağlı ölümlerde kabul etmiyor. Kadavraların iki günde getirildiğini belirten Dr. Şatana, “Kısa adı HS olan Harmonized System adlı ticari kodu kullanarak gümrükleme ile tanımlama yapılabiliyor. Biz şimdiye kadar beyin, kulak burun boğaz ve omurga cerrahisi için kadavra temini yaptık. Omurga cerrahisi eğitimleri veriyoruz, sadece bizim için yılda 3ç kez tadavra temin etmemiz gerekecek” diyor.
Savcı ve Hakimleri Aşamıyoruz
Murat Öztürk (Sağlık Bakanlığı Organ Doku Hücre ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanı): İthalata için veren yasayı mecburen çıkardık. Kendi kadavra kaynaklarımız önemli, yazışmalar yaptık, temaslarda bulunduk ancak Adi Tıp kurumları destek olmadı. Kimsesizlerin cenazelerini kadavra yapmak için savcı ve hakimleri aşamıyoruz, yasalar izin verse de bırakmıyorlar. Dışarıdan temin yoluna gitmek zorunda kalıyoruz. Öğrencilerin kadavra üzerinde eğitim alması gerekiyor. İthalat zor ama imkansız değil. Hacettepe Tıp Fakültesi getirtebildi. Biz de yurtdışındaki muhataplarla temasa geçmeye, oradaki durumu, şartları anlamaya çalışıyoruz. Halen üniversiteleri mi yetkilendirelim, aracı şirketleri mi üzerinde çalışıyoruz. Gerekli izinleri aldıktan sonra özel şirketler de ithal edebilir. İlgili mevzuatı yazmaya başladık. Bir aya kadar çıkar. Düzenlemeleri önümüzdeki eğitim dönemine yetiştirmek istiyoruz.
