Dişlerden alınan kök hücreler Alzheimer, Parkinson ve felç gibi birçok hastalığın tedavisini kolaylaştırıyor. Aileler, çocuklarının sütdişlerini Amerika’daki diş bankasına gönderip, ilaç niyetine saklatıyor. Dişhekimi Dr. Erkan Onurlu ve Dişhekimi Dr. Burcu Nur Doğan diş saklatma yöntemi ile ilgili sorularımızı cevaplandırdı:
* Dişten kök hücre üretilip, hastalıkların tedavisinde kullanılabiliyor mu?
Yapılan çalışmalar, kök hücre nakli ile tedavi edilebilen hastalıkların gün geçtikçe arttığını gösteriyor. Kök hücre, vücudumuzdaki hücrelerin ana prototipi olarak düşünülebilir. Bütün hücrelerimizi meydana getiren bu kök hücreler, kordon kanından elde edilebildiği gibi günümüzde artık dişlerden de elde edilebiliyor. Dişten sağlanmasının avantajı; doğumdan sonra da bu hücrelerin saklanmasına veya bilim ilerlediğinde hastalık durumlarında bir dişimizden feragat ederek, hastalanan dokularımız için sağlıklı hücreler elde edilip bunların hastalıklılarla yer değiştirmesine olanak sağlayabilmesi.
ENFEKTE OLMAMALI!
* Dişten kök hücre alma işlemi nasıl gerçekleşiyor?
Çekilen veya eksfoliye olan yani zamanı geldiği için soketinden ayrılan diş, mekanik yöntemlerle parçalanıyor. Bu işlem sırasında bir motora bağlı ya da herhangi bir şekilde dönen aletlerin kullanılmaması gerekiyor. Çünkü oluşan ısı, elde etmek istediğimiz diş dokularında hasara yol açabilir. Bu nedenle diş sıkıştırılarak sert dokuları parçalanıp, içindeki yumuşak dokular ele geçiriliyor. Bu prosedürler sırasında herhangi bir şekilde dokular enfekte olmamalı. Bundan sonraki aşama, gerekli laboratuvar koşullarında dişin pulpasındaki kök hücrelerin canlı olup olmadığının tespit edilme aşamasıdır. Çeşitli göstergelerle elde edilen hücrelerin kök hücre olduğu ve hücrelerin enfekte olmadığı kesinleşince, dişten istenen hücreler alınmış olur.
TÜM DİŞLERİ KAPSAYACAK
* Yetişkinlerin dişlerinden de kök hücre alınabiliyor mu?
Yetişkinlerin dişlerinden de kök hücre alınabiliyor. Hücreleri sizin için saklama işini gerçekleştiren kurumlar, bunun için 20 yaş dişlerinden faydalanabileceğimizi söylüyor. Ama literatürdeki yeni gelişmelere bakacak olursak, bu yelpaze çok yakında genişleyebilir. Belki de tüm dişlerden alınabilir.
* Dişlerden ne kadar kök hücre elde ediliyor? Bu açıdan en değerli dişler hangileri?
Dişlerden ne kadar kök hücre elde edildiği aslında çok önemli değildir. Çünkü eğer istersek, bu hücreleri sayıca çoğaltmak mümkün. Şu sıralar rutin olarak 20 yaş dişlerinden ve sütdişlerinden kök hücreler elde ediliyor ve bunlar saklanıyor. Fakat aslında yapılan çalışmalar, ileride tüm dişlerden kök hücre elde edebileceğimizi gösteriyor. Bunların hangilerinin en zengin kaynak olduğu ise henüz kesinleşmiş değil.
Alzheimer ve felce şifa oluyor!
Diş kök hücreleri, diğer kök hücre türlerine göre daha geniş bir potansiyele sahip. Dişlerden elde edilen mezenkimal kök hücreler, ABD’de 40’tan fazla çalışmada kullanılıyor. Bunlar arasında, MS, Alzheimer, Parkinson, felç ve kalp-damar gibi hastalıklarla ilgili olanlar da var.
Göbek kordonu saklatma gibi…
Kordon kanından alınan kök hücreler ile dişlerden alınan kök hücreler arasında fark var mı? Varsa, nasıl bir fark? Dişten elde edilen kök hücrelerin kordon kanına göre daha fazla bölünme ve farklılaşma potansiyeline sahip olması bekleniyor. Çünkü diş, birkaç dokunun birleşiminden oluşuyor ve bazı dokuların oluşumu, diş kendini risk altında hissettiğinde devam edebiliyor. Bu hücreler, dişi oluşturan dokuların tümüne dönüşebilmeli. Dişimizin içinde dişi besleyen damar ve sinir ağının bulunduğu pulpa dokusu var. Kök hücreler de bu dokudan elde ediliyor. Kordon kanında ise sadece kan hücreleri olduğu düşünülebilir. Bir ihtimal de kordon kanından da, dişten de elde edilseler; vücuttaki tüm hücrelere dönüşme potansiyellerinin olması. Ancak şu an bu dönüşümü sağlayan uyaranları bilemiyoruz. Bunun yanında kordon kanından kök hücre elde edilmesi, uzun süredir üzerinde çalışılan bir konu. Uzun zamandır bu yolla tedaviler yapılıyor. Bu açıdan bakıldığında dişten kök hücre elde edilmesi yeni bir yöntem. Bence bu; yeni gelişmelere gebe bir konu.
300 Türk Amerika’daki bankada dişini saklattı
Amerika’da bulunan NECC adlı diş bankasının Medikal Direktörü Dr. David Matzilevich, diş saklatma yönteminin yaygınlığıyla ilgili sorularımızı yanıtladı:
* Bu kök hücreler başkaları için kullanılabilir mi?
NECC, tamamen kişiye özel bankacılık yapan özel bir firmadır. Gerek kordon kanı kök hücreleri, gerekse diş kök hücrelerine laboratuvarımızda HLA doku uyum testi yapılmamaktadır. Bu test, sadece hücreler geri istendiğinde uygulanır. Bu durumda, bu hücrelerin kişinin kendisinden başka birine uyup uymadığı hiç kimse tarafından bilinmemektedir. Yani, bu hücrelerin başkaları için kullanılması mümkün değildir.
* İhtiyaç halinde ne kadar sürede kök hücreye ulaşılabilir?
Üyelerimizin kök hücrelerine tedavi için ihtiyaç duyup, geri istemeleri bizi üzse de; onlara her yardımı sağlıyoruz. Gerekli evraklar hazırlanıp bize gönderildikten sonra, kök hücrelerin bankamızdan tedavinin yapılacağı yere ulaştırılması en fazla 2 gün sürüyor.
TALEP ARTIYOR!
* Türkiye’den diş saklama konusundaki talep nedir?
Diş kök hücresi bankacılığı dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çok yeni. Ama gelen diş sayısı, bu konudaki bilincin giderek yükseldiğini gösteriyor. Türkiye’de de bu konuda yapılan bilimsel çalışmaların olduğunu duymak, bizi çok sevindiriyor. Bu yılın başından itibaren şu ana kadar Türkiye’den bankamıza 250- 300 civarında diş gönderildi. Amerika’da ise bu rakam 10 binin üzerinde ve diş kök hücrelerini saklayan 3 banka var. Bunlardan biri de bizim bankamız olan NECC. Talep fazla ve giderek artacak.
Dişler diş bankasına nasıl ulaştırılıyor?
Dişler bankamıza özel bir solüsyon içinde ulaştırılıyor. Bu solüsyon, dişlerimizdeki kök hücreleri barındıran pulpanın canlılığını koruyor. Dişimiz solüsyonun içinde laboratuvarlarımıza ulaştırıldığında, hemen kök hücre canlılığı test ediliyor. Bu solüsyon pulpayı haftalarca canlı tutamıyor. Dişin çekildikten veya düştükten ve solüsyona konduktan sonra 96 saat içerisinde laboratuvarımıza ulaştırılması gerekiyor.
* Elde edilen kök hücreler, hangi şartlarda saklanıyor?
Canlılıği tespit edilen kök hücreleri barındıran pulpalar; -196 derecede (dünya üzerindeki en düşük ısı), AABB (Amerikan Kan Bankaları Birliği) ve FDA’in belirlediği endüstri standartlarında, sıvı nitrojen tanklarında müşteriye özel bir şekilde saklanıyor. 2 bin metrekarelik saklama tesisimizde acil durumlar da göz önünde bulundurulmuştur. Acil durumlar için içinde örnek bulunan her tankın yanında bir yedeği de mevcuttur. Aynı zamanda, herhangi bir problemle karşılaşıldığında kullanılmak üzere 25 bin litrelik yedek nitrojen tankımız da bulunmaktadır. Ayrıca saklama tesisimiz, herhangi bir enerji kesintisinde -196 dereceyi 30 gün süreyle sadece +1 derecelik bir farkla muhafaza etme teknolojisine de sahip durumdadır.
Kaynak: Esra Tüzün – Sabah
