Periodontal hastalıklarda enfeksiyon kontrolü: Hangi sistemik antibiyotik niçin ve ne zaman?

Periodontal hastalıklar, dişeti kenarındaki veya altında yer alan biyofilm halindeki mikroorganizmaların neden olduğu yaygın görülen mikrobiyal enfeksiyonlardır. Gingivitisin aksine periodontitis, kök yüzeyi boyunca bağlantı epitelinin göçü ve periodontal ligament ile alveol kemiğinin ilerleyen yıkımı ile karekterizedir. Cerrahisiz periodontal tedavi kapsamında uygulanan subgingival diş yüzeyi temizliği ve kök yüzeyi düzleştirmesi (SRP) işlemleri periodontal tedavinin başarısında temeldir. Ancak bu tedavi protokolunun bazı sınırlamaları vardır. Hasta ile ilişkili faktörler, lokal anatomik faktörler, periodontal hastalığın tabiyatı ve boyutu, ve biyofilmin kompozisyonu bu tedavinin etkinliğini azaltabilir. Periodontal hastalığın enfeksiyöz özelliği, tedavi amacıyla antibiyotiklerin kullanımını gündeme getirmiştir. Periodontal tedavide antibiyotikler günümüze değin tekli veya kombine olarak uygulanmıştır. Amoksisilin, amoksisilin/klavulanik asit, metronidazol, azitromisin, tetrasiklinler, klindamisin ve siprofloksazin günümüze değin en sık kullanılan antibiyotikler olmuştur. Cerrahisiz periodontal tedavide hasta ve hekim üzerine düşen görevleri yapmış olmasına karşın tedavinin başarısız olduğu durumlarda, sistemik etkisi olan akut periodontal enfeksiyonlarda (periodontal abse, nekrotizan periodontal hastalıklar), agresif periodontitisli hastalarda ve profilaksi amacıyla bazı sistemik hastalıklarda sistemik antibiyotiklerin kullanımı önerilebilir. Periodontitisli hastalarda sistemik antibiyotik kullanımı, cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak düşünülmeli ve olgu bazında değerlendirilmelidir. Sistemik antibiyotik kullanılmaya subgingival SRP işleminin tamamlandığı gün başlanmalı, SRP uygun kalitede ve kısa zamanda (1 haftadan az) yapılmalıdır. Cerrahi periodontal tedaviye yardımcı olarak sistemik antibiyotik kullanılması lehine yeterli kanıt bulunmamaktadır.

Anahtar kelimeler: Periodontitis, cerrahisiz periodontal tedavi, cerrahi periodontal tedavi, sistemik antibiyotik

Periodontal hastalıklar, dişeti kenarında ve dişeti kenarı altında yerleşen patojen mikroorganizmaların neden olduğu, çok faktörlü, enfeksiyöz karakterli hastalıklardır. Bu mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyon, periodontal enflamasyona yol açmakta ve bu olaylar da dişerin destek dokularının kaybı ile sonuçlanmaktadır. Dişeti kenarındaki veya dişeti kenarının altındaki mikroorganizmalar biyofilm adını verdiğimiz organize bir yapı içersinde yer alır (22). Bu organize yapı, konağın defans mekanizmasına ve tedavi amacıyla kullanılan antibiyotiklere karşı mikroorganizmaların bir dereceye kadar korunmasını sağlar.

Periodontal hastalıklar toplumlarda yaygın olarak görülmekte, kronik periodontitisin şiddetli formu %10-15, hafif ve orta şiddetteki formu ise %35 dolaylarında   bulunmaktadır (27). Agresif periodontitisin yaygınlığı ise toplumdan topluma çok değişmekte olup, bu oranın gelişmiş ülkelerde %0.1, gelişmekte olan ülkelerde ise %5 olduğu bildirilmiştir (23). Bu kadar yaygın olan olan periodontal hastalıkların tedavisi cerrahisiz periodontal tedavi ile başlanmakta, gerektiğinde cerrahi yöntemlere başvurulmakta, daha sonra destekleyici periodontal tedavi (idame tedavisi) ile periodontal tedavinin başarısı sürdürülmektedir. Yapılan çalışmalar motivasyon, ağız bakımı eğitimi, diş yüzeyi temizliği (Sc) ve kök yüzeyi düzleştirmesi (Rp) girişimlerinden oluşan cerrahisiz periodontal tedavinin, çoğu periodontal hastalığın tedavisinde başarılı olduğunu göstermiştir (15). Cerrahisiz periodontal tedavi uygulandıktan sonra; hastanın günlük plak kontrolü optimal seviyeye gelmiş ve sondalamada kanama yoksa, sondalama derinliğinde önemli azalma ve rölatif ataşman kazancı varsa tedavinin sonucu başarılı olarak nitelendirilir. Başarılı cerrahisiz periodontal tedavi ile dişeti enflamasyonu ortadan kalkar, böylece enflamasyona bağlı semptomlar kaybolur. Ayrıca periodontal patojenler azaltılır veya elimine edilir, sonuçta sağlıklı flora ortama hakim olur. Ancak cerrahisiz periodontal tedavinin bazı sınırlamaları vardır, tüm periodontal hastalar veya periodontal hastalıklı bölgeler cerrahisiz periodontal tedaviye aynı yanıtı vermez. Tedavinin etkinliğinin azalmasında hasta ile ilişkili faktörler (hastanın motivasyonu ve ağız bakımı yöntemlerini uygulamasındaki becerileri) ve plak retansiyonuna neden olan lokal anatomik faktörlerin varlığı, hasta veya hekimin üstesinden gelebileceği sınırlamalardır. Ataşman kaybının boyutu ve tabiatı, periodontal hastalığın formu ve biyofilmin kompozisyonu olarak sayabileceğimiz faktörler de diğer sınırlamalardır. Periodontal hastalığın enfeksiyöz özelliğinin yanısıra bu sayılan sınırlamaların varlığı nedeniyle, periodontal hastalığın tedavisinde başarıyı yakalamak için antibiyotikler eskiden beri kullanılmaktadır. 2004 yılında Amerikan Periodontoloji Akademisi (32), profilaktik amaçla cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak bazı sistemik hastalık durumlarında, akut periodontal enfeksiyonlarda (periodontal abse, nekrotizan periodontal hastalıklar), cerrahisiz periodontal tedavinin etkisiz olduğu durumlarda ve agresif periodontitisli hastalarda sistemik antibiyotik kullanılması gerektiğini bildirmiştir (Tablo 1). Sigara kullananlarda antibiyotiklerin cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanılabileceği de ileri sürülmüştür (10).

Periodontal tedavi girişimleri uygulanan; a) İmmün sistemi hastalık nedeniyle veya ilaçlarla baskılanan hastalarda (AIDS, organ nakli yapılan hastalar), b) İmmün sistemi bozuk hastalarda (diyabet, artrit), c) Fokal enfeksiyon riski olanlarda (Endokardit riski olanlar, eklem protezini taşıyanların ilk 2 yılında olanlar), ve          d) Kemoterapi görenlerde, proflaktik amaçla sistemik antibiyotik kullanılmalıdır (1) (Tablo 2). Periodontal cerrahi, Sc ve Rp işlemleri, periodontal cebin sondalanması ve periodontal cebe antibiyotikli fibrillerin yerleştirilmesi işlemleri dişeti kanamasına neden olan işlemlerdir. Periodontolojide endikasyonu olduğunda kullanılan profilaktik amaçlı sistemik antibiyotik tedavisi, dişeti kanamasına neden olan tüm bu işlemlerde gereklidir (Tablo 3).

Akut periodontal abse olgularının bazılarında sistemik antibiyotikler tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Eğer periodontal abseye sistemik semptomlar eşlik ediyorsa, periodontal tedavi ile birlikte sistemik antibiyotik tedavisi gereklidir. Ancak sistemik antibiyotik, akut periodontal abse varlığında cerrahi ensizyon ve drenaj ile birlikte uygulanır (5). Sistemik semptomları olan akut periodontal abse tedavisinde kullanılan antibiyotikler, dozları ve kullanım süreleri Tablo 4’de yer almaktadır.

Nekrotizan ülseratif periodontal hastalıklar, nekrotizan ülseratif gingivitis veya nekrotizan ülseratif periodontitis olabilir. Bu hastalıkların tedavisinde periodontal tedaviye yardımcı olarak metronidazol 250 mg, 3X1, 5-7 gün süresince kullanılır.

Gingivitisli hastalarda cerrahisizin periodontal tedavi başarılı sonuçlar verir, kronik periodontitisli hastaların çoğunda da cerrahisizin periodontal tedavi başarılıdır. Bu nedenle gingivitisli ve çoğu kronik periodontitisli olgularda periodontal tedavi amacıyla sistemik antibiyotik kullanımına gerek olmaz. Bakteriyel direncin gelişmesi ve istenmeyen yan etkilerinin olması nedenleriyle sistemik antibiyotiklerin periodontal hastalığın tedavisinde kullanımı halen sorgulanan bir konudur. Son olarak 2008 Ağustos ayında 6. Avrupa Periodontoloji Çalıştayı’nın bu konudaki görüşleri rapor edilmiştir (30). Hangi periodontal hastalara sistemik antibiyotik verilmesi gerekir, hangi dozda hangi antibiyotikler seçilmelidir, ne sürede bu ilaçlar kullandırılmalıdır, ve periodontal tedavi ile sistemik antibiyotik kullanımının sırası ne olmalıdır sorularının yanıtları bu görüşler doğrultusunda aşağıda aktarılacaktır. 

6. Avrupa Periodontoloji Çalıştayı’na katılan araştırıcılar, periodontal hastalıkların tedavisinde sistemik antibiyotik uygulamasının etkinliği konusunda üç soruya yanıt aranması ve ona göre hastalara antibiyotik verilmesine gerek olup olmadığına karar verilmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir (30). Sözü edilen bu üç soru:

1.         Mikrobiyal dental plağın bütünlüğü bozulmadan sistemik antibiyotik kullanımı etkili olabilir mi?  Subgingival alanda Sc ve Rp işlemlerine (SRP) gerek var mı?

2.         Subgingival plağın uzaklaştırılma tipi (cerahisiz veya cerrahi periodontal tedavi), yardımcı sistemik antibiyotik tedavisinin klinik sonuçları üzerine etkili olabilir mi? Yardımcı sistemik antibiyotik tedavisi cerrahisiz periodontal tedavi ile mi, yoksa cerrahi yöntemlerle mi kullanılmalı?

3.         Yardımcı sistemik antibiyotik tedavisinin etkinliği, subgingival plağın uzaklaştırılması işleminin kalitesine ve subgingival SRP-antibiyotik kullanımı sırasına bağlı mı? Sistemik antibiyotikler subgingival SRP işlemine yardımcı olarak kullanılacaksa, tedavinin hangi aşamasında kullanılmaya başlanmalı?

1-) Mikrobiyal dental plağın bütünlüğü bozulmadan sistemik antibiyotik kullanımı etkili olabilir mi?  Subgingival alanda SRP işlemine gerek var mı?

Bu sorunun yanıtının verilebilmesi için yapılan çalışmalarda; sistemik antibiyotiklerin tek başına ve subgingival SRP ile birlikte verildiği, subgingival SRP işleminin tek başına uygulandığı ve hiçbir tedavinin yapılmadığı çalışma gruplarında tedavi etkinliği değerlendirilip karşılaştırılmıştır. Çalışmalar amoksisilin, metronidazol ve doksisikline karşı mikrobiyal dental plağın dirençli olduğunu göstermiştir (18). Mikroorganizmalar, organize yapıdaki biyofilm halinde dişlerin üzerinde yer alırlar. Sistemik antibiyotiklerin periodontal tedavide etkili olabilmesi için, bu organize yapının bütünlüğünün bozulması gerekir (19).

Hollanda ve İspanya’da ortak yürütülen bir çalışmada, İspanya’daki periodontitisli hastalardan elde edilen farklı periodontopatojenlerin çeşitli antibiyotiklere karşı dirençli olduğu, Hollanda’da ise tüm periodontopatojenlerin hiçbir antibiyotiğe karşı dirençli olmadığı belirlenmiştir. Araştırıcılar bu sonuçlarını, Hollanda’nın aksine İspanya’da antibiyotiklerin kontrolsuz kullanımına bağlamışlardır (33). 

Günümüze değin yapılan çalışmalar, sistemik antibiyotiklerin tek veya ikili kombine kullanımının, periodontitis tedavisinde tek başına etkili olmadığını ortaya koymuştur. Periodontal hastalıklı kişilere verilecek sistemik antibiyotik, tek başına periodontal hastalıkları tedavi edememektedir. Herrera ve ark. (13) ve Haffajee ve ark. (11) kapsamlı derlemelerinde, ve 6. Avrupa Periodontoloji Çalıştayı araştırıcıları da (30) raporlarında, sistemik antibiyotiklerin cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanılması gerektiğini bildirmişlerdir.

2-) Subgingival plağın uzaklaştırılma tipi (cerahisiz veya cerrahi periodontal tedavi), yardımcı sistemik antibiyotik tedavisinin klinik sonuçları üzerine etkili olabilir mi? Yardımcı sistemik antibiyotik tedavisi cerrahisiz periodontal tedavi ile mi, yoksa cerrahi yöntemlerle mi birlikte kullanılmalı?

Cerrahi periodontal tedavi ile antibiyotiklerin kullanılmasının 2 farklı gerekçesi vardır: a) Enfeksiyon gibi olası komplikasyonları önlemek, b) Klinik ve mikrobiyolojik sonuçlara etki ederek periodontitisin tedavisine yardımcı olmak.

Cerrahi periodontal girişimlerle birlikte sistemik antibiyotik kullanımının endikasyonları:

1.         Periodontitisli hastalarda özel durumlar (aktif veya inatçı hastalık, şiddetli hastalık, sigara kullanımı)

2.         Cerrahi sonrası komplikasyonları (enfeksiyon) önlemek

3.         Periodontal rejenerasyon hedefli cerrahi işlemlerde

4.         Spesifik hastalıklarda (Agresif periodontitis)

Bazı durumlarda sistemik antibiyotiklerin cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanılması, bugün için kabul edilen görüştür (12, 13, 30). Sistemik antibiyotiklerin cerrahi periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanılabileceği de Haffajee ve ark. (11) tarafından daha önce ileri sürülmüştür. Ancak bu konudaki son görüşleri rapor eden 6. Avrupa Periodontoloji Çalıştayı’na katılan araştırıcılar, sistemik antibiyotiklerin cerrahi periodontal girişimler ile birlikte kullanımına yönelik yeterli kanıtın olmadığını bildirmişlerdir (30).

Periodontal cerrahi girişimler sonrasında %1 ile %4.2 arasında değişen oranlarda enfeksiyon oluşma riski vardır (28). Cerrahi periodontal tedavi uygulamalarında antibiyotik proflaksisinin (tetrasiklin, penisilin, eritromisin ve sefaleksin) postoperatif enfeksiyon riskini ortadan kaldırmadığı araştırmalarla gösterilmiştir (26, 28). Her zaman antibiyotiklerin yan etkilerini gözönünde bulundurup, yararlıklarını değerlendirmek gerekir. Bu nedenle, hastanın özel sistemik durumu olmadığı taktirde, cerrahi periodontal tedavilerde profilaktik antibiyotik kullanımının yeri yoktur.

Rejeneratif periodontal cerrahi işlemlerde sistemik antibiyotikler şu amaçlarla kullanılmaktadır: a) Rejenerasyona yönelik yabancı cisim periodonsiyuma yerleştirildiğinde, postoperatif komplikasyonları önlemek b) Bakteriyel kontaminasyonu önleyerek rejeneratif sonuçların gelişmesini sağlamak. Membranın açılması sonucu yaranın kontaminasyonu ve enfeksiyonun gelişmesi rejenerasyon potansiyelini düşüreceği için, araştırıcılar rejenerasyona yönelik periodontal cerrahi protokolüne sistemik antibiyotik kullanımını koymuşlardır (4, 17, 21, 29). Ancak Powell ve ark. (28), enfeksiyon sıklığını membran kullanılmayan cerrahi işlemlerde % 1.88, rejeneratif membran kullanılan cerrahi işlemlerde % 3 olarak saptamışlar, böylece bu görüşün aksini savunmuşlardır.

Membran kullanımında farklı antibiyotik rejimlerinin kullanılmasının etkilerini karşılaştıran bir çalışma bulunmamaktadır. Hangi antibiyotiğin kullanılması gerektiği, dozu ve süresi konusunda klinisyenlerin görüş birliği yoktur. Rejeneratif periodontal cerrahi girişimlerde yaygın olarak kullanılan sistemik antibiyotikler Tablo 5’tedir (20, 25).

Rejeneratif periodontal cerrahi girişimlerinde mine matris proteinlerinin (EMD) kullanımı son dönemde yaygınlaşmıştır. Diğer rejeneratif materyal uygulamalarına göre, EMD uygulamalarında post-operatif enfeksiyon riski oldukça azdır (31). Periodontal cerrahi girişim ile birlikte EMD uygulamasında amoksisilin + metronidazol (Amoks 375 mg+Met 250 mg, 3X1, 7 gün, cerrahinin ilk günü antibiyotik başlanmış) kullanan ve kullanmayan grubun karşılaştırması sonucunda gruplar arasında iyileşmede fark olmadığı saptanmıştır. Araştırıcılar, EMD uygulamalarında antibiyotik kullanıp kullanmamaktan çok, dikkatli hasta seçimi, titiz cerrahi uygulama ve post-operatif plak kontrolünün tedavinin sonuçlarına etkileyen çok önemli faktörler olduğunu ileri sürmüşlerdir (31).

3-) Yardımcı sistemik antibiyotik tedavisinin etkinliği, subgingival plağın uzaklaştırılması işleminin kalitesine ve subgingival SRP-antibiyotik kullanımı sırasına bağlı mı? Sistemik antibiyotikler subgingival SRP işlemine yardımcı olarak kullanılacaksa, tedavinin hangi aşamasında kullanılmaya başlanmalı?

Subgingival alanda mikroorganizmalar biyofilm yapıda organize halde bulunurlar. Bu nedenle antibiyotiklerin etkili olabilmesi için, mikrobiyal dental plağı oluşturan bu organize yapının bütünlüğünün bozulması gerekir (19). Bu görüşten hareketle 3 hipotez ileri sürülebilir:

1.         Daha kaliteli subgingival SRP işlemi daha iyi tedavi sonuçları doğurur.

2.         Subginginval SRP işlemi, antibiyotik alımından daha önemlidir.

3.         Subgingival SRP işlemi ve antibiyotik alımı arasında geçen zaman minimum olmalıdır, böylece biyofilmin reorganizasyonu önlenebilir.

Mikrobiyal dental plağın bütünlüğü bozulduktan sonra ve reorganizasyon henüz başlamadan sistemik antibiyotik kullanımı daha etkilidir. Kısa sürede subgingival SRP işlemini gerçekleştirmek ve hastanın hemen antibiyotiği kullanmasını sağlamak gerekmektedir. Eğer subgingival SRP işlemi 24 saat içinde bitirilecekse, ilaç alımı subgingival SRP işleminden önce başlayabilir (9). 

Subgingival SRP işleminin kalitesi, antibiyotik kullanımının süresi, ilaç kullanımının subgingival SRP ile ilişkisi periodontal tedavinin klinik sonuçlarını etkileyebilir. Subgingival SRP işleminin kalitesini ise; işlemi yapan kişinin deneyimi, işlemin lokal aneztezi altında yapılıp yapılmaması, subgingival SRP için harcanan zaman, aktif subgingival SRP işleminin süresi ve subgingival SRP işleminin ilk tedavi mi yoksa tekrar eden tedavi mi olduğu gibi faktörler etkiler.

Günümüze değin amoksisilin+metronidazol, metronidazol, doksisiklin, tetrasiklin, amoksisilin, amoksisilin+klavulanat, azitromisin, klindamisin, spiramisin ve spiramisin+metronidazol sistemik olarak çeşitli dozlarda ve sürelerde periodontitisli hastaların cerrahisiz periodontal tedavisine yardımcı olarak kullanılmıştır. Cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanılan bu antibiyotikler arasında amoksisilin+metronidazol ve azitromisin uygulamaları, klinik sonuçları bakımından öne çıkmıştır. Subgingival SRP işlemi maharetli hekim tarafından yapılan, subgingival SRP işleminin son seansında antibiyotik kullanımının başlandığı, ve subgingival SRP işleminin kısa zaman aralığında (1 haftadan kısa) ve aneztezi altında gerçekleştirildiği, hastalara amoksisilin + metronidazol (Amoks 500 mg + Met 500 mg/ 3X1 /7 gün, veya Amoks 375 mg + Met 250 mg / 3X1 / 7 gün) ve azitromisin (500 mg / 1X1 / 3 gün) kullandırılan çalışmalarda, cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak sistemik antibiyotik kullanılan kronik veya agresif periodontitisli hastalarda periodontal tedavinin klinik sonuçlarının çok daha iyi olduğu saptanmıştır (9, 24) (Tablo 6).

Cerrahisiz periodontal tedavinin başarısız olduğu hastalar ile agresif periodontitisli hastaların tümünde cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak sistemik antibiyotik tedavisinin gerekip gerekmediği tartışılan bir konudur (30). Sistemik antibiyotiklerin yan etkilerinin olması, bakteri direncinin gelişmesine yol açmaları ve hastanın kullandığı diğer ilaçlarla etkileşime girip o ilaçların etkilerini azaltmaları veya yok etmeleri gibi dezavantajlarının olması nedeniyle, periodontal tedavilerde yardımcı sistemik antibiyotik kullanımı çok iyi değerlendirilmesi gereken bir konudur. Sistemik antibiyotik kullanımının yan etkilerinin çoğu gastroentestinal sistemle ilgilidir. Birden fazla antibiyotik kullanılacağı zaman yan etki riski düşünülmelidir, çünkü ikili antibiyotik kullanımında daha fazla yan etki olabilmektedir. Bu nedenlerle periodontitis tedavisinde sistemik antibiyotik kullanımı konusunda risk/kazanç değerlendirmesi iyi yapılmalıdır.

SONUÇLAR:

Sistemik antibiyotik dozu ve hastanın yapacağı günlük plak kontrolü, periodontal tedavide sistemik antibiyotik kullanımının etkinliği için çok önemlidir (19). Günümüze değin yapılan araştırmalara göre, cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak sistemik amoksisilin+metronidazol kombine ve azitromisin’in tekli kullanımının periodontal tedavideki etkinlikleri diğer antibiyotiklerin önündedir.

6. Avrupa Periodontoloji Çalıştayı’nın (30) bildirdiği, periodontolojide sistemik antibiyotik kullanımının esasları aşağıda özetlenmiştir:

a)         Tedavi amacıyla sistemik antibiyotikler birçok periodontitisli hastada kullanılmamalıdır. Agresif periodontitis gibi spesifik hastalık gruplarında, ve periodontitisin şiddetli ve ilerleyen formları gibi özel durumlarda periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanımları düşünülebilir. Ancak bu da olgu bazında düşünülmelidir.

b)         Periodontal tedavinin bir parçası olarak endikasyonu varsa, sistemik antibiyotiklerin cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak kullanılması gerekir. Tek başına sistemik antibiyotik kullanımı, periodontal tedavide etkili değildir.

c)         Cerrahisiz periodontal tedaviye yardımcı olarak sistemik antibiyotik kullanımından optimal tedavi sonuçlarını elde etmek için; tüm subgingival SRP işlemi 7 gün içinde bitirilmeli, subgingival SRP işleminin bitirildiği gün sistemik antibiyotik kullanımı başlanmalıdır. Sonuçların yüksek kalitede olması için subgingival SRP işlemi yeterli kalitede yapılmalıdır.

d)         Cerrahisiz periodontal tedavi ile birlikte sistemik antibiyotiklerin kullanılmasına yönelik spesifik protokol yoktur, önerilerden söz edilebilir.

e) Periodontal cerrahi işlemlerle birlikte sistemik antibiyotiklerin kullanılması gerektiğinin yeterli kanıtı bulunmamaktadır.

Prof. Dr. Gül ATİLLA

Ege Üniversitesi, Dişhekimliği Fakültesi, Periodontoloji Anabilim Dalı, Bornova-İZMİR

Tel: +90 232 388 1105

Fax: +90 232 388 0325

e-mail adresi: [email protected]

KAYNAKLAR

1.         Bidault P, Chandad F, Grenier D. Systemic antibiotic therapy in the treatment of periodontitis. J Can Dent Assoc 2007; 73: 515-520.

2.         Checchi L, Trombelli L, Nonato M. Postoperative infections and tetracycline prophylaxis in periodontal surgery: a retrospective study. Quintessence Int 1992; 23: 191-195.

3.         Cortellini P, Bowers GM. Periodontal regeneration of intrabony defects: an evidence-based treatment approach. Int J Periodontics Restorative Dent 1995; 15: 128-145.

4.         Cortellini P, Tonetti MS. Focus on intrabony defects: guided tissue regeneration. Periodontol 2000 2000; 22: 104-132.

5.         Dahlen G. Microbiology and treatment of dental abscesses and periodontal-endodontic lesions. Periodontol 2000 2002; 28: 206-239.

6.         Demolon IA, Persson GR, Ammons WF, Johnson RH. Effects of antibiotic treatment on clinical conditions with guided tissue regeneration: one-year results. J Periodontol 1994; 65: 713-717.

7.         Eick S, Seltmann T, Pfister W. Efficacy of antibiotics to strains of periodontopathogenic bacteria within a single species biofilm – an in vitro study. J Clin Periodontol 2004; 31: 376-383.

8.         Gomi K, Yashima A, Nagano T, Kanazashi M, Maeda N, Arai T. Effects of full-mouth scaling and root planing in conjunction with systemically administered azithromycin. J Periodontol 2007; 78: 422-429.

9.         Guerrero A, Griffiths GS, Nibali L, Suvan J, Moles DR, Laurell L, Tonetti MS. Adjunctive benefits of systemic amoxicillin and metronidazole in non-surgical treatment of generalized aggressive periodontitis: a randomized placebo-controlled clinical trial. J Clin Periodontol 2005; 32: 1096-1107.

10.       Haffajee AD. Systemic antibiotics: to use or not to use in the treatment of periodontal infections. That is the question. J Clin Periodontol 2006; 33: 359-361.

11.       Haffajee AD, Socransky SS, Gunsolley JC. Systemic anti-infective periodontal therapy. A systematic review. Ann Periodontol 2003; 8: 115-181.

12.       Herrera D, Alonso B, Leon R, Roldan S, Sanz M. Antimicrobial therapy in periodontitis: the use of systemic antimicrobials against the subgingival biofilm. J Clin Periodontol 2008; 35 (Suppl. 8) 45-66.

13.       Herrera D, Sanz M, Jepsen S, Needleman I, Roldan S. A systematic review on the effect of systemic antimicrobials as an adjunct to scaling and root planing in periodontitis patients. J Clin Periodontol 2002; 29 (Suppl. 3): 136-159.

14.       Kaldahl WB, Kalkwarf KL, Patil KD. A review of longitudinal studies that compared periodontal therapies. J Periodontol 1993; 64: 243-253.

15.       Kaldahl WB, Kalkwarf KL, Patil KD, Molvar MP, Dyer JK. Long-term evaluation of periodontal therapy: I. Response to 4 therapeutic modalities. J Periodontol 1996; 67: 93-102.

16.       Kornman KS, Newman MG, Moore DJ, Singer RE. The influence of supragingival plaque control on clinical and microbial outcomes following the use of antibiotics for the treatment of periodontitis. J Periodontol 1994; 65: 848-854.

17.       Kornman KS, Robertson PB. Fundamental principles affecting the outcomes of therapy for osseous lesions. Periodontol 2000 2000; 22: 22-43.

18.       Larsen T. Susceptibility of Porphyromonas gingivalis in biofilms to amoxicillin, doxycycline and metronidazole. Oral Microbiol Immunol 2002; 17: 267-271.

19.       Loesche W, Giordano JR. Metronidazole in periodontitis V: debridment should precede medication. Compendium 1994; 15: 1198-1203.

20.       Loos BG, Louwerse PH, Van Winkelhoff AJ, Burger W, Gilijamse M, Hart AA, van der Velden U. Use of barrier membranes and systemic antibiotics in the treatment of intraosseous defects. J Clin Periodontol 2002; 29: 910-921.

21.       Machtei EE, Schallhorn RG. Successful regeneration of mandibular Class II furcation defects: an evidence-based treatment approach. Int J Periodontics Restorative Dent 1995; 15: 146-167.

22.       Marsh, P. D. Dental plaque: biological significance of a biofilm and community life-style. Journal of Clinical Periodontology 2005; 32 (Suppl. 6): 7–15.

23.       Melvin WL, Sandifer JB, Gray JL. The prevalence and sex ratio of juvenile periodontitis in a young racially mixed population. J Periodontol 1991; 62: 330-334.

24.       Mombelli A, Brochut P, Plagnat D, Casagni F, Giannopoulou C. Enamel matrix proteins and systemic antibiotics as adjuncts to non-surgical periodontal treatment: clinical effects. J Clin Periodontol 2005; 32: 225-230.

25.       Mombelli A, Zappa U, Brägger U, Lang NP. Systemic antimicrobial treatment and guided tissue regeneration. Clinical and microbiological effects in furcation defects. J Clin Periodontol 1996; 23: 386-396.

26.       Pack PD, Haber J. The incidence of clinical infection after periodontal surgery. A retrospective study. J Periodontol 1983; 54: 441-443.

27.       Papapanou PN. Periodontal diseases: Epidemiology. Ann Periodontol 1996; 1: 1–36.

28.       Powell CA, Mealy BL, Deas DE, McDonnell HT, Moritz AJ. Post-surgical infections: prevalence associated with various periodontal surgical procedures. J Periodontol 2005; 76: 329-333.

29.       Sanz M, Giovannoli JL. Focus on furcation defects: guided tissue regeneration. Periodontol 2000 2000; 22: 169-189.

30.       Sanz M, Teughels W. Innovations in non-surgical periodontal therapy: Consensus report of the Sixth European Workshop on Periodontology. J Clin Periodontol 2008: 35 (Suppl. 8): 3-7.

31.       Sculean A, Blaes A, Arweiler N, Reich E, Donos N, Brecx M. The effect of postsurgical antibiotics on the healing of intrabony defects following treatment with enamel matrix proteins. J Periodontol 2001; 72: 190-195.

32.       Slots J. Research, Science and Therapy Committee. Systemic antibiotics in periodontics. J Periodontol 2004; 75: 1553-1565.